هایپرپلازی یا بزرگی خوش خیم پروستات (در اصطلاح پزشکیBPH ) شایع‌ترین علت انسداد ادراری است که در میان مردان رخ می‌دهد. غده پروستات به وزن تقریبی 20 تا 25 گرم قسمتی از دستگاه ادراری – تناسلی مرد است که بخشی از مایع منی را برای انزال تهیه می کند (بیضه ها نطفه یا اسپرم را تولید می کنند) .

با رسیدن به سن ۷۰ سالگی، قریب به ۸۰٪ مردان درجاتی از BPH را خواهند داشت که ممکن است علایم ادراری آزاردهنده‌ای را ایجاد کند اما این بزرگی پروستات به معنی وجود سرطان نیست.

پروستات مجرای ادرار را دربر می گیرد . مجرای ادرار از مثانه آغاز و در مرد به انتهای آلت تناسلی ختم می شود که ادرار از آن راه خارج می گردد و منی نیز در اثر انقباض و فشار پروستات، به خارج جهش می کند .

علائم بزرگی خوش خیم پروستات

◾کاهش فشار ادرار
◾احساس عدم تخلیه کامل ادرار
◾زور زدن برای خروج ادرار
◾قطع و وصل و تکرر ادرار
◾نیاز فوری و مکرر به ادرار
◾افزایش دفعات نیاز به ادرار در شب
◾مشکل در شروع ادرار
◾کم‌فشاری ادرار یا جریان منقطع ادرار
◾چکه کردن در انتهای ادرار

چنانچه شما به هریک از علائم و یا عوارض بالا دچار هستید ، باید به متخصص مجاری ادراری یا اورولوژیست مراجعه کرده تا درمان مناسب را دریافت کنید

عوارض بزرگی خوش خیم پروستات

۱- اختلال در تخلیه ادرار

ممکن است برای تخلیه ی ادرار به یک لوله (کاتتر) در مثانه احتیاج داشته باشید. برای رفع احتباس ادراری در برخی مردان با پروستات بزرگ شده به عمل جراحی نیاز است.

۲- عفونت دستگاه ادراری

ناتوانی کامل در تخلیه ی ادرار شانس ابتلا به عفونت را افزایش می دهد. اگر عفونت های دستگاه ادراری مکررا اتفاق افتد ممکن است به جراحی برای برداشتن قسمتی از پروستات احتیاج باشد.

۳- سنگ های مثانه

به طور کلی ناشی از ناتوانی کامل تخلیه ى مثانه است. سنگ های مثانه می تواند باعث عفونت، تحریک مثانه، خون در ادرار و انسداد جریان ادرار شود.

۴- آسیب به مثانه

مثانه کاملا تخلیه نشده به مرور زمان باعث کشش دیواره و ضعف عضلانی آن می شود. در نتیجه عضلات دیواره ی مثانه به اندازه ی کافی منقبض نمی شوند و تخلیه ی ادرار به خوبی صورت نمی گیرد.

۵- آسیب به کلیه

فشار به مثانه به دلیل احتباس ادرار می تواند مستقیما باعث آسیب به کلیه ها شود یا با انتشار عفونت از مثانه به کلیه ها به آن اسیب رساند. در اکثر مردان با پروستات بزرگ شده این عوارض ایجاد نمی شود. اما احتباس ادراری حاد و آسیب به کلیه تهدید کننده ی جدی سلامت هستند.

عوامل خطر بزرگی غده پروستات عبارتند از:

◾افزایش سن: حدود یک سوم از مردان تا ۶۰ سالگی مبتلا به علائم متوسط تا شدید می‌شوند و حدود نیمی از مردان نیز تا ۸۰ سالگی دچار این بیماری می‌شوند.
◾سابقه‌ی خانوادگی: داشتن نسبت خونی مانند پدر یا برادری که مبتلا به مشکلات پروستات می‌باشد به این معنی است که احتمال ابتلا به این مشکلات بیشتر خواهد بود.
◾پیش زمینه‌های نژادی: بزرگی پروستات در مردان آسیایی بیشتر از مردان سیاه و سفید شایع است.
◾دیابت و بیماری قلبی: دیابت و بیماری قلبی و استفاده از مسدودکننده‌های بتا ممکن است خطر ابتلا به بزرگی پروستات را افزایش دهد.
◾شیوه زندگی: چاقی خطر ابتلا به بزرگی پروستات را افزایش می‌دهد در حالیکه ورزش می‌تواند این خطر را کاهش دهد.

تشخیص بیماری بزرگی خوش خیم پروستات

اخذ شرح حال دقیق و معاینه پروستات، سونوگرافی و سیستوسکوپی، سه روش اصلی تشخیص این بیماری هستند.

درمان بزرگی خوش خیم پروستات

درمان‌های مختلفی برای بزرگی پروستات وجود دارد. بهترین گزینه‌ی درمانی برای شما بستگی به عوامل مختلفی دارد از جمله:
◾اندازه‌ی پروستات
◾سن
◾وضعیت کلی سلامتی
◾میزان درد یا ناراحتی

اگر علائم شما قابل تحمل باشند، ممکن است تصمیم بگیرید که درمان پروستات خود را به تعویض انداخته و علائم را بررسی کنید.

داروها متداول‌ترین درمان برای بزرگی پروستات با علائم خفیف تا متوسط است.

در صورت عدم بهبودی با دارو و ایجاد انسداد مسیر ادراری، بر حسب اندازه پروستات و علائم و شرایط بیمار، از دو روش رایج جراحی پروستات (پروستاتکتومی) استفاده می شود.

درمان با عمل جراحی پروستات ممکن است در شرایط زیر توصیه شود:

علائم متوسط تا شدید باشند.

دارو موجب برطرف شدن علائم نشود.

انسداد مجاری ادراری، سنگ مثانه، خون در ادرار یا مشکلات کلیوی وجود داشته باشد.

ترجیح می دهید درمان قطعی انجام دهید.

دو روش رایج جراحی پروستات (پروستاتکتومی):

1.تراشیدن پروستات با ابزارهای مخصوص از طریق مجرای ادرار (TURP) :

بهترین درمان و درمان طلائی پروستات های زیر ۵۰ گرم که باعث انسداد شدید خروجی مجرا می شوند عمل TURP یا تراش از داخل مجرا (همان لیزر عامیانه) می باشد. در این روش بدون برش جراحی پوستی با عبور دوربین به مجرا، قسمت هسته ای پروستات را با تراش و تکه تکه کردن آنها بر می داریم و خارج می کنیم. پس چه در عمل جراحی باز و چه بسته همه پروستات برداشته نمی شود و فقط هسته انسدادی را بر می داریم.

شایعترین روش جراحی پروستات خوش خیم در دنیا ،روش داخل مجرایی (TURP) است.گرچه در ایران بعضی از جراحان از انجام این عمل خودداری می‌کنند و علاقه زیادی به عمل باز دارند.

در عمل جراحی رزکسیون پروستات (TUR-P) بعد از خارج کردن پروستات سوند حداکثر به مدت دو روز در پیشابراه (مجرا) گذاشته می‌شود و روز دوم یا سوم خارج و بیمار مرخص می‌گردد.

2.روش جراحی باز و درآوردن کامل پروستات (جراحی شکمی)

جراح برشی را در پایین شکم ایجاد می‌کند تا به پروستات برسد و بافت آن را بردارد. پروستاتکتومی (برداشتن پروستات) باز معمولاً در صورتی انجام می‌شود که دارای پروستات بسیار بزرگی باشید، مثانه آسیب‌دیده باشد یا سایر عوامل پیچیده وجود داشته باشد. این جراحی معمولاً مستلزم بستری کوتاه مدت در بیمارستان بوده و احتمال نیاز به انتقال خون نیز بیشتر است.

مراقبت های بعد از عمل در بیمارستان

۱- تا ۲۴ ساعت در تخت استراحت خواهید کرد و در صورت درد، به شما مسکن تزریق خواهد شد.

۲- بعد از عمل، مرتب سرفه کنید و تنفس عمیق داشته باشید. در هنگام سرفه، کشیدن نفس عمیق و یا تمرینات تنفسی با دست یا با یک بالش کوچک، محل جراحی خود را حمایت کنید.

۳- جهت پیشگیری از تشکیل لخته در پاها، ممکن است برای شما جوراب طبی کشی تجویز شود. ابتدا پاها را کمی (۱۵ تا ۳۰ درجه) بالا بیاورید و سپس جوراب را بپوشید. موقع پوشیدن، جوراب نباید چین و چروک داشته باشد تا فشاری به رگ های پا وارد نشود. روزی دو بار به مدت ۲۰ دقیقه آن را باز کنید و سپس مجدداً بپوشید.

۴- ادرار شما برای چند روزی خونی خواهد بود که یک امر طبیعی است، لذا نگران نباشید. برای جلوگیری از لخته شدن خون (که موجب انسداد ادرار می شود)، از راه سوند فولی (سه راهه) مثانه شستشو داده می شود تا ادرار به راحتی خارج گردد. معمولاً پس از چند روز پزشک دستور خارج نمودن سوند ادراری را می دهد، اما ممکن است در مواردی با سوند ادراری مرخص شوید.

۵- به محض اجازه پزشک، با کمک پرستار از تخت خارج شوید. با قدم زدن، روند بهبودی بیماری تسریع می شود و از لخته شدن خون در عروق پاها جلوگیری می شود.

۶- معمولاً پس از چند روز پزشک دستور خارج نمودن سوند ادراری را می دهد، اما ممکن است در مواردی با سوند ادراری مرخص شوید.

۷- هنگام راه رفتن کیسه ادرار باید پایین تر از سطح بدن باشد ولی مواظب باشید کشیده نشود و به محض اینکه دو سوم کیسه پر شد، می بایست تخلیه گردد.

آموزش مراقبت از خود در منزل

۱- در منزل به طور مرتب راه بروید، تحرک داشته باشید و از نشستن به مدت طولانی (بیش از ۲ ساعت ) خودداری کنید.

۲- هنگام دفع زور نزنید و با رعایت رژیم غذایی نظیر سبزیجات و میوه جات و یا با مصرف ملین طبق نظر پزشک، از پیدایش یبوست جلوگیری کنید. رژیم غذایی شما معمولی خواهد بود مگر پزشکتان نظر دیگری داشته باشد.

۳- مایعات زیاد بنوشید (۸ تا ۱۰ لیوان) تا ادرار رقیق شود. بعد از شروع مصرف مایعات، از آب، چای کمرنگ، آب کمپوت (سیب، گلابی، آناناس) استفاده کنید و برای مدتی از آب میوه های خام استفاده نکنید. از مصرف غذاها و نوشابه های محرک سیستم عصبی مثل کافئین (قهوه و نوشابه های حاوی کولا مثل کوکاکولا) و نوشابه های الکلی خودداری کنید.

۴- مرتب با ورزش هاش پرینه مثل جمع کردن و شل کردن عضلات باسن و ایستادن و نشستن، عضلات ناحیه باسن را تقویت کنید (۱۰ بار در ساعت). هر روز دوش بگیرید و برای تسکین ناراحتی ناحیه پرینه از لگن آب گرم طبق نظر پزشک می توانید استفاده کنید.

۵- هنگام ادرار کردن جریان ادرار را قطع و وصل کنید. این کار به تقویت اسنفکتر ها و کنترل ادرار کمک می کند.

۶- تا مدتی ممکن است بی اختیاری داشته باشید، این امری طبیعی است بنابراین نگران نباشید. این نوع بی اختیاری مدتی طول می کشد و به مرور برطرف خواهد شد.

۷- ۸ هفته بعد از جراحی مجاز به فعالیت جنسی هستید. در صورت ناتوانی جنسی از مشاوره پزشک کمک بگیرید.

۹- تعویض پانسمان در منزل یا درمانگاه باید با روش استریل انجام شود.

۱۰- داروهایی که برایتان تجویز شده را به موقع استفاده کنید و مقدار آن را کم و یا زیاد نکنید. چنانچه مصرف دارویی را فراموش کردید، اگر نزدیک به ساعت بعدی است آن را نخورید و داروی ساعت بعدی را مصرف کنید.

۱۱- اندازه گیری درجه حرارت از راه مقعد، تنقیه، رکتال تیوب (لوله مخصوص دفع گاز از روده) و شیاف ممنوع می باشد.

۱۲- در صورت پیدایش علائم و نشانه هایی مثل بسته شدن راه ادرار، احساس پری در مثانه، احساس نیاز به دفع ادرار، اسپاسم (گرفتگی عضلات) مثانه، نشت ادرار اطراف سوند، کاهش ادرار یا قطع ادرار در کیسه به مدت ۴ ساعت و علائم عفونت ادراری شامل تب ، لرز، گیجی و بی قراری فورا ًبه جراح خود گزارش دهید.

۱۳- ۴ تا ۶ هفته از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید و فعالت های خود را به مرور افزایش دهید.

۱۴- از رانندگی در جاده های پر دست انداز خودداری کنید و حد مجاز رانندگی حداکثر ۲ ساعت می باشد.

۱۵- جواب نمونه پروستات ارسالی به آزمایشگاه را بعد از ۱۴-۱۰ روز از بخش پاتولوژی دریافت و به پزشک خود نشان دهید.

۱۶- به تاریخ ویزیت بعدی که برای شما تعیین شده توجه کنید و در آن تاریخ مراجعه نمایید.