تنگی مجرای ادراری در مردان نوعی بیماری بوده، که به علت آسیب به مجرا و ایجاد زخم و فیبروز در مجرا به وجود می آید و باعث تنگی می شود.
قطر مجرای ادراری بطور متوسط 10-6 میلی متر است ، البته در مجرای بولبر به 2 سانتی متر هم می رسد اما بعلت آسیب و ایجاد فیبروز قطر مجرا کم تر از مقدار طبیعی می شود که به آن تنگی مجرا اطلاق می گردد.
در قدیم به علت شیوع بیماری های جنسی مانند سوزاک یا گنوکوک، مهم ترین علت تنگی مجرای ادراری، بیماریهای جنسی و التهاب مجرا(یورتریت) بوده است. اما امروزه شایع ترین علت تنگی مجرا، آسیب و تروماهای وارده به مجرا می باشد.
قابل ذکر است که یکی از مهم ترین عوامل آسیب، ناشی از استفاده از لوله های ادراری یا همان سونداژ می باشد. لذا عدم استفاده از زور زدن و فشار آوردن در تعبیه سوند، توصیه می شود.

علل ایجاد تنگی مجرای ادراری

علل مادرزادی

1- هیپوسپادیازیس شایع ترین ناهنجاری مادرزادی آلت می باشد و حدودا 1 نوزاد در 300 تولد مبتلا می باشند و دارای 3 نوع می باشد.
– سوراخ مجرا در زیر نوک آلت می باشد.
– سوراخ مجرا در خود بدنه آلت وجود دارد.
– سوراخ مجرا در درون کیسه بیضه بین دو بیضه قرار دارد.
این بیماری می تواند با تنگی مجرا همراه باشد.

2- اپیسپادیازیس که در آن مثانه یا مجرا بدون پوشش در موقع تولد می باشد و در سطح پشتی آلت سوراخ مجرا از محل مثانه تا انتهای آلت می تواند تغییر کند.
در هیپوسپادیازیس سوراخ مجرا در جلو آلت و در اپیسپادیازیس سوراخ آن در پشت آلت است.

علل ایسکمیک

به دنبال جراحی های قلبی و عروقی وسیع، تا ۲۲ درصد تنگی مجرای ادراری گزارش شده است.

تروما و آسیب به مجرا

در ایجاد تنگی مجرای ادراری چندین نوع تروما و آسیب وجود دارد از جمله:
• ترومای غیر نافذ به فضای لگن، که اغلب شدت این آسیب به حدی نیست که پارگی کامل ایجاد شود و ارتباط مجرا معمولا برقرار می ماند.
• ‏ترومای نافذ که در آن گاهی اوقات اشیای برنده مثل چاقو و گلوله می توانند آسیب ایجاد کنند. اگر سرعت گلوله کم‌ باشد تخریب کمی ایجاد می شود و می توان سریع ترمیم کرد. اما اگر آسیب با سرعت زیاد گلوله همراه باشد، باید آسیب به صورت تاخیری ترمیم شود.
• ‏ترومای یاتروژنیک (ایجاد شده توسط کادر درمان) که قابل توجه است و در آن شایع ترین دلیل آسیب به مجرا در اثر سونداژ یا وارد کردن وسایل می باشد.
•شکستگی لگن که شایع ترین علت آن، تصادفات اتومبیل بوده که در ۱۰ درصد موارد با پارگی مجرا همراه است. پارگی های کامل اغلب نیاز به جراحی دارند. نکته بسیار مهم این است که در اثر شکستگی لگن به علت آسیب به شبکه عصبی، بعضا افراد دچار ناتوانی جنسی می شوند.

علل عفونی و التهابی

در مواقعی که یک سری از عفونت ها بطور کامل و به موقع درمان نشوند، سبب التهاب شدید و ایجاد تنگی می شوند.
همانگونه که قبلا ذکر شد، شایعترین عامل عفونی ایجاد کننده تنگی مجرا گنوکوک (سوزاک) بوده، که در صورت عدم درمان به موقع سبب ایجاد تنگی در قسمت قدامی (جلوئی) مجرا میشود.

سایر موارد

از علل نادر تنگی مجرا میتوان به تومور مجرا و رادیوتراپی لگن به علت توده های لگنی اشاره کرد.

علائم تنگی مجرا

علائم زیر معمولاً در آقایان بالاتر از 50 سال بعلت بزرگی خوش خیم پروستات مشاهده می گردد لیکن در افراد جوان نشانه تنگی مجرا می تواند باشد.
1- کاهش جریان ادراری مخصوصا در مقایسه با گذشته
2- پخش شدن و یا پاشیدن به اطراف در حین ادرار کردن
3- قطع و وصل شدن ادرار حین ادرار کردن
4- زور زدن حین ادرار کردن
5- تاخیر در شروع ادرار کردن (فرد می خواهد ادرار کند ولی تا چند ثانیه یا مدت کوتاه در توالت ادرار خارج نمی شود)
6- قطره قطره آمدن ادرار بعد از اتمام ادرار کردن و کثیف شدن لباس زیر
7- زود زود به ادرار رفتن
8- قادر به نگه داشتن ادرار نباشد (یعنی بیمار باید حین احساس ادرار بلافاصله به توالت برود و تحمل ندارد.
9- عفونت های مکرر ادرار
10- آبسه و تجمع عفونت در نشیمنگاه یا بیضه ها

روش تشخیص تنگی مجرای ادراری

تصویربرداری یا عکس رنگی از مجرا (RUG یااورتروگرافی رتروگرید) بهترین وسیله ی تشخیصی می باشد. از سونوگرافی نیز میتوان برای بررسی بافت نرم و عروق مجرا استفاده کرد. در نهایت از روش های اندوسکوپی (سیستوسکوپی) هم استفاده میشود، که در حقیقت به علت امکان گشاد کردن (دیلاتاسیون) مجرا حین سیستوسکوپی روش فوق تشخیصی و درمانی است.

درمان تنگی مجرای ادراری

برای تنگی مجرای ادراری روش های درمانی متعددی وجود دارد که با توجه به شرایط بیمار قابل انتخاب است. از جمله این روش ها عبارتند از:

روش های اندوسکوپیک

بریدن یا گشاد کردن و دیلاتاسیون قطعه تنگ شده با اندوسکوپ

روش های جراحی اناستوموتیک

بریدن و خارج سازی قطعه تنگی و اناستوموز و پیوند مجدد دو سر مجرا

روش های جایگزین مجرا

بریدن و خارج سازی قطعه تنگ شده و استفاده از گرفت و مخاط دهان به جای مخاط مجرا در قسمت تنگ شده
بهترین روش برای تنگی مجرای ادراری بریدن و خارج کردن بخش تنگ مجرا می باشد. هیچ روشی که بتواند به شکل ۱۰۰ درصد از عود دوباره جلوگیری کند وجود ندارد. بنابراین در مواردیکه جراح احتمال عود مجدد تنگی را میدهد و یا بیمار دچار عودهای متعدد پس از جراحی میشود، از بیمار خواسته میشود که تا مدتی پس از جراحی به خود سوند بزند(CIC).

روش تعبیه فنرهای مجاری

یکی دیگر از روش های رایج درمان، تعبیه فنر های مجاری (Stent) در مقاطع وجود تنگی می باشد که باعث می شود مجرا ساختار خود را حفظ کرده و ارتباط برقرار شود.
در مواردی که نتوان با روش های ساده تر تنگی را ترمیم کرد، از روش جراحی باز استفاده می کنیم.