ناباروری یا عقیم بودن به ناتوانی در باردار شدن بعد از یک سال داشتن رابطه جنسی محافظت نشده گفته می‌شود. مطالعات در زوج های بارور نشان داده است که در زوجهایی که مشکل باروری ندارند ۶۰ تا ۷۵ درصد پس از ۶ ماه و ۹۰ درصد ایشان پس از ۱ سال دارای فرزند بوده اند. از آنجایی که عده کمی از موارد طی سال دوم دارای فرزند شده‌اند سازمان بهداشت جهانی (WHO) ناباروری را عدم توانایی در ایجاد فرزند پس از ۲ سال رابطه صحیح زناشویی (بدون پیشگیری) تعریف می کند اما توافق عموم برای زوجها پس از ۱ سال می باشد، مگر در مواردی که عامل خطر (Risk Factor) برای ناباروری زوج ها وجود داشته باشد (فاکتور ناباروری در آقا مانند بيضه نزول نکرده دو طرفه ، فاکتور خطر در خانم مانند سن بالای ۳۵ سال) یا در مواردی که بنا به درخواست زوجین بررسی ناباروری زودتر شروع شود.
مراحل لازم برای ایجاد یک بارداری موفق
- مرد باید اسپرم‌های سالم تولید کند.
- اسپرم باید با منی مخلوط شده و برای انزال آماده گردد.
- لازم است میزان کافی اسپرم در منی موجود باشد.
- اسپرم باید شکلی صحیح داشته و توانایی حرکت داشته باشد.
علایم ناباروری مردان چیست؟
علامت اصلی ناباروری مردان، عدم توانایی باردارکردن همسر بعد از تلاش‌های پی‌درپی است. مشکلات اساسی همچون اختلالات ارثی، عدم تعادل هورمونی و یا مشکلی که باعث بسته‌شدن مسیر اسپرم‌ها می‌شوند، می‌توانند نشانه‌هایی داشته باشند، این نشانه‌ها شامل:
- مشکلات در عملکرد جنسی همچون اختلال نعوظ (مشکل در نعوظ آلت جنسی و یا نگه داشتن نعوظ)
- درد، ورم یا برجستگی در نواحی بیضه‌ها
- کاهش موی صورت و یا بدن که می‌تواند نشان دهنده مشکلات هورمونی باشد
- تعداد اسپرم کم‌تر از سطح نرمال (۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی متر منی، یا ۳۹ میلیون اسپرم در هر انزال)
-
علت ناباروری مردان
-
مشکلات جنسی و جسمی:
- واریکوسل
- اوریون
- عفونت های دستگاه تناسلی
- مشکل انزال برگشت کننده
- بالا بودن بیضه
- کوچک‌بودن بیضه
- آنتی بیوتیک‌هایی که به اسپرم حمله می‌کنند
- تومورهای سرطانی
- بیضه‌های نازل نشده
- اختلالات هورمونی
- نقص مجرای اسپرم
- نقص کروموزوم
- بیماریهای کبد
- فیبروز کیستیک
- سندرم کلاین فلتر
- سندرم کارتاژنر
- دیابت
- آسیب‌های نخاعی
- ام اس
- تومورهای مغزی و تومورهای غده هیپوفیز
- مشکل در رابطه جنسی همچون اختلال نعوظ و انزال زودرس
- بیماریهای دوران کودکی مثل جراحی اطراف بیضه
- بیماریهای تب‌دار طولانی‌مدت که بر نطفه‌سازی تاثیر می‌گذارد
-
داروها:
- استفاده از بعضی از انواع داروها؛ استفاده از داروهای تستوترون‌دار، استفاده طولانی مدت از استروئید آنابولیک، داروهای درمان سرطان (شیمی درمانی)، بعضی از داروهای ضدقارچی خاص و بعضی دیگر از انواع داروها می‌توانند باعث ناباروری شوند.
-
عوامل محیطی تاثیر گذار:
- مواد شیمیایی صنعتی
- آلوده‌شدن به فلزات سنگین همچون سرب
- اشعه ایکس
- ضربه به بيضه‌ها
- گرم‌شدن بیضه‌ها (گذاشتن لپ تاپ روی پا، نشستن طولانی مدت، پوشیدن لباس‌های تنگ در مدت‌های طولانی می‌توانند خطر ابتلا به ناباروری را افزایش دهند.)
-
عوامل مربوط به سبک زندگی:
- استفاده از مواد مخدر و داروهای غیرمجاز؛ این مواد باعث کوچک‌شدن بیضه و کاهش تولید اسپرم می‌شوند مانند استروئیدهای آنابولیک و یا مصرف ماریجوانا و کوکائین که باعث کاهش تعداد و کیفیت اسپرم می‌گردند.
- مصرف مشروبات الکلی؛ مصرف الکل می‌تواند باعث کاهش سطح تستوسترون، اختلال نعوظ و کاهش تولید اسپرم شود. مشکلات کبدی ناشی از مصرف الکل هم می‌تواند یکی دیگر از عوامل باشد.
- استعمال دخانیات؛ مردانیکه سیگار می‌کشند تعداد اسپرم کم تری نسبت به سایر مردان دارند. استشمام بوی سیگار دیگران هم می‌تواند تاثیر داشته باشد.
- مشکلات و فشارهای روحی؛ استرس می‌تواند باعث اختلال هورمونی شود. استرس شدید و یا طولانی مدت ممکن است باعث ناباروری شود.
- سوء تغذیه یا اضافه وزن؛ هر دو این عوامل می‌تواند باعث تغییرات سطح هورمونی که کاهش دهنده باروری هستند، بشود.
- دوچرخه‌سواری طولانی مدت هم به دلیل گرما و فشار واردشده به بیضه‌ها، ممکن است بتواند باعث نازایی گردد.
- کاهش طبیعی قدرت باروری که در اثر پیری و افزایش سن اتفاق می‌افتد.
-
واریکوسل، شایعترین علت ناباروری مردان
- شایعترین بیماری قابل درمان در ناباروری آقایان، واریکوسل است. واریکوسل به اتساع و تورم سیاهرگ‌های واقع در ناحیه بیضه‌ها گفته می‌شود.
- در بیماری واریکوسل، وریدهای دور بیضه متورم می‌شوند و اختلال اسپرم ایجاد می‌کنند. واریکوسل بیماری نسبتا شایعی است و ۲۰ درصد پسران جوان از آن رنج می‌برند. در عین حال ۲۰ درصد افرادی که واریکوسل دارند، دچار مشکل ناباروری هستند. البته واریکوسل همیشه باعث ناباروری نمی‌شود و شدت بیماری است که روی قدرت باروری تاثیر می‌گذارد.
- باید بدانید که بیماری واریکوسل، خود را در سنین بلوغ نشان می‌دهد و گاهی بدون علامت است و فرد در معاینه اتفاقی یا برای درمان ناباروری متوجه آن می‌شود. در برخی افراد نیز واریکوسل با علامت‌هایی مثل سنگینی و درد مختصر بیضه در یک طرف یا دوطرف بروز می‌کند
-
تشخیص ناباروری
- برای تشخیص بیماری ناباروری انجام آزمایش توسط پزشک و انجام آزمایش‌هایی بر روی اسپرم و خون ضروری است و بسته به شرایط، پزشک ممکن است سایر آزمایش‌ها را تجویز نماید. معمولا پزشک برای بهبود باروری فرد نابارور، پس از شناسایی علت ناباروری اقدام به استفاده از یکی از روش‌های درمانی می‌کند
- پزشک متخصص برای بررسی علل ناباروری مردان با توجه به شرایط بیمار، آزمایش آنالیز منی یا اسپرموگرام، سونوگرافی، آزمایش‌های هورمونی، تست‌های ارزیابی آسیب DNA اسپرم، آزمایش‌های ژنتیک، وازوگرافی یا عکس رنگی از لوله واز (منی‌بر) را تجویز می‌کند تا روش درمانی مناسب انتخاب یا ناباروری دائمی فرد مشخص شود.
-
درمان ناباروری مردان
- جراحی( برای مثال در مواقعی که واریکوسل علت بیماری است.)
- درمان عفونت
- درمان مشکلات فرد در رابطه جنسی
- درمان‌های هورمونی و دارویی
- استفاده از تکنيک‌های کمک بارورکننده نظير تلقيح داخل رحم (IUI) و يا لقاح خارج رحمی (IVF) جهت بارداری موفقيت آميز
- درمان ناباروری در مردان احتمال دارد تا چندین ماه یا سال به طول انجامد؛ به همین خاطر باید در درمان ناباروری، زن و مرد باهم مشاركت داشته باشند و اگر ناباروری قابل درمان نباشد، یكی از پیشنهادات پزشکان یعنی تلقیح مصنوعی با اسپرم اهداكننده یا به فرزندی پذیرفتن یک کودک را امتحان نمایند.
-
درمان‌های خانگی برای ناباروری
- چندین روش که می‌تواند شانس فرزنددار شدن فرد نابارور را افزایش دهد شامل:
- افزایش تعداد رابطه جنسی در دوران تخمک گذاری همسر.
- اجتناب از مصرف لوسیون‌ها در هنگام رابطه جنسی چرا که ممکن است سرعت حرکت اسپرم را کم کنند.تغییراتی که در جهت اصلاح سبک زندگی می‌توان انجام داد، شامل موارد زیر است:
-
اصلاح سبک زندگی
- تغییر زمان برقراری رابطه جنسی
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض گرمای بیش از حد، از قبیل سونا و اتاق‌های بخار
- خودداری از مصرف توتون، ماریجوآنا و مصرف بیش از حد الکل
- پوشیدن شورت و زیرشلواری‌های گشاد
- نگه داشتن وزن در حد سالم و طبیعی
- کاهش استرس و فشار روحی
- همچنین می‌توانید با مشورت پزشک خود از مکمل‌های غذایی حاوی آنتی اکسیدان استفاده کنید.
-
با این غذاها، تعداد و کیفیت اسپرم‌ها را بهبود ببخشید
- سیر
- یکی از بهترین مواد غذایی برای افزایش تولید اسپرم‌ها و تقویت اسپرم‌های تولیدی است. سیر که امروزه به عنوان یک ماده غذایی موثر در روابط جنسی شناخته شده، حاوی سلنیوم است؛ آنتی‌اکسیدانی که برای جنبندگی و تحرک اسپرم‌ها ضروری است و آلیسین، ترکیبی که از اسپرم‌ها محافظت کرده و چرخه‌ی هورمون‌های جنسی در اندام‌های جنسی مردان را تقویت می‌کند. برای رسیدن به تأثیرات کمکی سیر در این زمینه شروع مصرف با 1 تا 2 حبه سیر در روز می‌تواند مناسب باشد.
- گردو
- سرشار از اسیدهای چرب امگا3 و آنتی‌اکسیدان‌ها است، تأثیر قابل‌توجهی در افزایش تحرک، جنبندگی و البته زیست‌پذیری و زنده ماندن اسپرم‌ها دارد. گردو حاوی سلنیوم بالا است و از طرفی جریان خون به اندام‌های جنسی را نیز افزایش می‌دهد.
- علاوه بر قدرت گردو در کیفیت عملکرد و جنبندگی اسپرم‌ها، گردو با تأثیر بر چربی خون و کاهش سطح کلسترول عملکرد مغزی و قابلیت یادگیری را نیز افزایش می‌دهد. برای رسیدن به این تأثیرات مصرف روزانه 8 عدد گردو در روز می‌تواند مناسب باشد.
- شکلات تلخ
- شکلات تلخ سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌هاست که با رادیکال‌های آزاد مقابله کرده و با دفاع از بدن در مقابل این رادیکال‌های مهاجم از بیماریهای قلبی پیشگیری می‌کنند. از طرف دیگر از آنجایی که رادیکال‌های آزاد تأثیر مهمی در تخریب اسپرم‌ها و مجاری تقویت‌کننده اسپرم‌ها در بیضه دارند، مصرف شکلات تلخ می‌تواند کمک درمان موثری در درمان اختلالات باروری در مردان در نظر گرفته شود.
آنتی‌اکسیدان‌ها همچنین در توت سیاه، زغال‌اخته، قره قاط و انار به میزان زیادی وجود داشته و سلامت قلب را تامین می‌کند. البته این میوه‌ها سطوح بالای پلی‌فنل‌ها و فلاون‌ها را دارا می‌باشند. به همین خاطر است که مصرف روزانه یک تکه شکلات تلخ را برای تامین سلامت قلب و عروق و نیز سلامت اسپرم در مردان توصیه می‌کنیم.
- مارچوبه
مقادیر بالای ویتامین C در مارچوبه، آن را به یک محافظ قوی برای جلوگیری از اکسیداسیون اسپرم‌ها و نیز محافظت از سلامت غشاء سلول‌های بیضه تبدیل کرده است. از طرف دیگر ویتامین C در بدن به دلیل کاهش سطح رادیکال‌های آزاد قادر خواهد بود قدرت تولید و جنبندگی اسپرم‌های تولیدی را نیز افزایش دهد.
- آووکادو
- از آنجایی که آووکادو سرشار از ویتامین E، ویتامین B6، و فولیک اسید است، افزایش تحرک و جنبندگی اسپرم با مصرف آووکادو، آن را به ماده غذایی مناسب برای افزایش باروری تبدیل کرده است.
- انار
انار بهترین تامین کننده سلامت اسپرم است. انار می‌تواند تمام بیماری‌ها، از یک سرماخوردگی ساده گرفته تا اختلالات شمار اسپرم‌ها را درمان کند. به دلیل محتوای بالای آنتی‌اکسیدان‌ها در انار، مصرف انار و آب انار قادر خواهد بود سطح ماده شیمیایی به نام مالون دی آلدهید را در خون کاهش دهد. این ماده شیمیایی اسپرم‌ها را تخریب می‌کند. همین ویژگی‌های انار است که آن را به یک ماده غذایی موثر در حفظ سلامت تولیدمثلی مردان تبدیل کرده است. - موز
- موز سرشار از آنزیمی به نام “بروملین” است. آنزیمی که نقش مهمی در تنظیم هورمون‌های مردانه دارد. موز همچنین میوه‌ای سرشار از ویتامین B1، ویتامین A، و ویتامین C است که با افزایش استقامت و پایداری اسپرم‌ها قدرت باروری را در مردان افزایش می‌دهد.
- گوشت قرمز
- گوشت قرمز بدون چربی، با ارایه مقادیر بالایی از زینک و پروتئین به بدن، ماده غذایی مناسبی برای افزایش قدرت باروری در نظر گرفته می‌شود. زینک ماده معدنی بسیار مهم در پیشگیری از اکسیداسیون و تامین سلامت اسپرم‌ها و همچنین پیشگیری از تبدیل هورمون تستسترون به استروژن و ایجاد اختلالات هورمونی مردانه دارد.
-
پیشگیری از ناباروری
- همیشه نمی‌توان به طور موفقیت‌آمیزی از بروز ناباروری در مردان جلوگیری کرد، اما اقدامات زیر می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد:
- ترک مصرف الکل
- اجتناب از مصرف داروهای غیرقانونی و یا مواد مخدر
- کاهش وزن
- اجتناب از وازکتومی
- کاهش استرس
- اجتناب از آلوده شدن به مواد سمی و فلزات سنگین
