دلیل تشکیل سنگ مجاری ادراری معلوم نیست ، یک سنگ شاید مشکلی ایجاد نکند ، اما گاهاً موجب بروز درد می شود . اکثر سنگهای ادراری کوچک و توسط ادرار دفع می شوند . بعضی از سنگها داخل حالب یا کلیه گیر افتاده و موجب بروز نشانه های مداوم می شوند . راه های مختلفی برای برداشتن سنگهای گیر افتاده وجود دارد، در نیمی از افراد مبتلا به سنگ کلیه ، سنگ در کلیه مقابل هم تشکیل می شود. نوشیدن مقادیر زیادی آب در روز می تواند از عود مجدد سنگ کلیه جلوگیری کند .

عواملی که باعث ایجاد سنگ مجاری ادراری می شود شامل:

1-    کاهش مایعات بدن
2-    عفونت
3-    خارج نشدن ادرار
4-    بیحرکتی
5-    مصرف بیش از حد ویتامین D
6-    کمبود ویتامین A
7-    مصرف بیش از حد شیر در افراد مستعد ایجاد سنگهای کلسیمی

منظور از سنگ اداری با علامت و بدون علامت چیست ؟

صرف وجود سنگ درمسیرادراری منجر به ایجاد علامت درد و ناراحتی نمیگردد ممکن است سالها سنگی در کلیه باشد ولی هیچگونه علامتی ایجاد نکند. زمانی سنگ علائم ایجاد میکند که انسداد در مسیر ادراری و یا عفونت و یا تحرک دیواره کلیه و یا مثانه باعث ایجاد درد و یا سوزش گردد. لذا معمولاً سنگ پس از حرکت و ایجاد انسداد دردناک میگردد.سنگ‌های مثانه ممکن است بی درد باشد و خون در ادرار و علایمی چون تکرر و سوزش ادرار از علایم این نوع سنگهاست. این در حالیست که مصرف مایعات می‌تواند از ایجاد سنگ پیشگیری کند.

علائم سنگ کلیوی

–  درد پهلو که به سمت جلو و پایین انتشار می یابد.
– وجود خون و چرک در ادرار
–  ناراحتی شکم و اسهال

علائم سنگ حالب 

• –  درد بسیار شدید که به سمت ران یا اندام تناسلی انتشار می یابد.
  –  بیمار تمایل زیادی به دفع ادرار دارد ولی ادرار بسیار کمی دفع می شود.
  –  در ادرار خون وجود دارد.

علائم سنگ مثانه 

• –  درد زیر شکم
  –  در ادرار خون و چرک وجود دارد.
  –  اگر سنگ در گردن مثانه انسداد ایجاد کند، ادرار خارج نمی شود.

قابل ذکر است که گاهی در پروستات نیز سنگ ایجاد می شود که معمولاً کوچک و متعدد هستند وگاهی باعث عفونت مزمن پروستات می شوند.

 تشخیص بیماری سنگ مجاری ادراری :

1-    گرافی ساده (عکس رادیولوژی)
2-    عکس رنگی از مجاری اداری
3-    عکس رنگی رادیولوژی از لگنچه کلیه
4-    تجزیه شیمیایی سنگ

روشهای خارج کردن و درمان سنگ مجاری ادراری :

1-    معاینه مثانه بوسیله دستگاههای مخصوص و گذاردن لوله های مخصوص و ظریف در حالب
2-    شکستن سنگها با استفاده از لیزر، امواج آب یا امواج ماوراء صوت که می تواند بر اساس نوع ترکیب سنگ از خارج بدن یا اینکه بوسیله دستگاه مخصوص از داخل بدن صورت می گیرد.
3-    انحلال سنگ
4-    جراحی

درمان های دارویی و غذایی سنگ مجاری ادراری :

1-    در هنگام درد شدید می توان از داروهای ضد درد قوی مانند پنتازوسین و داروهای ضد التهاب استفاده کرد.
2-    افزایش مایعات مصرفی برای کمک به خارج شدن و درمان سنگ مجاری ادراری کمک میکند.

3-    در سنگهای کلسیمی، رژیم غذایی باید حاوی مقادیر کم کلسیم، پروتئین و سدیم باشد.
4-    در سنگهای فسفاتی، رژیم غذا باید حاوی مقادیر کم فسفات  باشد.
5-    در سنگهای اورمیک، رژیم غذایی باید مقادیر کم پورین (مثل گوشت ماهیچه) و پروتئین باشد.
6-    در سنگهای سیستینی: رژیم غذایی باید کم پروتئین باشد.
7-    در سنگهای اگزالات ، غذاهای حاوی اگزالات را کمتر مصرف نماید، مانند (کاهو، کلم، اسفناج، توت فرنگی سبوس گندم، شکلات، چای، بادام زمینی، قهوه، چغندر، تربچه و ریواس)
به طور کلی در بیماران مبتلا به سنگ غذاهای زیر باید کمتر مصرف شوند:
1-    لبنیات: پنیر، شیر، خامه و فرآورده های آن.
2-    گوشتها: ماهی، مرغ، مغز، قلب، جگر، قلوه، دنبلان، ساردین
3-    سبزیجات: چغندر، اسفناج، ترب، حبوبات خشک شده، نخود، سویا
4-    میوه جات: توت، کشمش، انگور
5-    غلات: نان سیاه، ماکارونی، ریشه گندم، تمام غلات خشک شده.
6-    نوشیدنی: چای، کاکائو، نوشابه های گازدار، نوشابه هایی که از شیر تهیه شده اند.
7-    متفرقه: آجیل، کره بادام زمینی، شکلات، کاکائو، دسرهای تهیه شده از شیر.

اقدامات اولیه در بیمار مبتلا به سنگ مجاری ادراری :

• در صورتی که بیمار دچار درد، تهوع، استفراغ، نفخ شکمی، تب، لرز، سوزش ادرار، تکــــرر ادرار، کاهش یا قطع ادرار و یا وجود خون در ادرار بود باید به پزشک مراجعه نماید.
• رژیم غذایی را برای جلوگیری از ایجاد  سنگهای کلیوی و پیشگیری از مشکلات ناشی از آن رعایت نماید.
• از داروهای مسکن طبق دستور پزشک استفاده کنید.
• از حمام گرم یا گرمای مرطوب در ناحیه پهلو استفاده نماید.
• بیمار همیشه باید در وضعیتی قرار بگیرد که در آن احساس راحتی بیشتری نماید.
• بیمار باید مایعات بیشتر مصرف کند و حرکتش را بیشتر نماید. (افزایش فعالیت)
• اگر بیمار نتواند مایعات را بصورت خوراکی مصرف کند ،از سرم استفاده می شود.
• بیمار باید بر روی یک گاز یا پارچه ادرار کند و در صورت دفع خودبخود سنگ به پزشک معالج اطلاع دهد.
• بیمار باید شب نیز بیدار شده و مایعات مصرف کند.
• بیمار باید آزمایش ادرار را در سال اول هر ماه یا هر دو ماه یک بار و از آن به بعد به صورت دوره ای انجام دهد .
• بیمار باید از مصرف بیش از حد ویتامینها بخصوص D ومواد معدنی پرهیز نماید.
• بیمار در صورتیکه بعد از درمان علائمی ناشی از بیماری دارد باید به پزشک اطلاع دهد.
• توجه کنید که خروج قطعات شکسته شده سنگ ممکن است 6هفته طول بکشد و نیز
• ممکن است که در ادرار خون مشاهده شود ولی باید تا 24 ساعت برطرف شود.

پیاده روی مهمترین ورزش برای مبتلایان به سنگهای ادراری است. ورزش و تحرک در بیماران مبتلا به هر نوع سنگ توصیه می‌شود. به تمامی افرادی که در خانواده‌ آنها سابقه سنگ وجود دارد توصیه میشود که حداقل سالی دو بار از نظر کلیه بررسی شوند. افرادی که به هر علتی بیماریهای مادرزادی دستگاه ادراری دارند باید از نظر سنگ‌های ادراری مورد بررسی قرار گیرند زیرا این افراد استعداد بیشتری برای تشکیل سنگ‌های ادراری دارند.

اگر علایم مشکوکی در ادرار یا مثانه دیدید بهتر است به پزشک مراجعه کنید.  پیشگیری همیشه بهتر از درمان است.