در صورت وجود غلظتهای بالا از مواد غیرقابل حل در ادرار و ننوشیدن مایعات کافی و تغلیظ ادرار خطرتشکیل سنگ های ادراری افزایش می یابد. مکانیزم تشکیل سنگ مانند تشکیل مواد است (با اضافه کردن شکر داخل آب وقتی که کریستالهای (بلور) شکر به حد فوق اشباع برسند رسوب داده ونبات تشکیل می شود)
داخل کلیه از لگنچه و حفره هایی به نام کالیس تشکیل شده است که در صورت رسوب مواد تشکیل دهنده، سنگ در داخل این حفره ها تشکیل می شود که به آن سنگ شاخ گوزنی می گوییم. چون مثل شاخ گوزن شاخه دار می باشد.
اگر این سنگ در همه حفره ها تشکیل شده باشد به آن سنگ شاخ گوزنی کامل و اگر در بعضی از حفره های کلیه باشد به آن سنگ شاخ گوزنی ناقص می گویند.
علت تشکیل این سنگ های به این بزرگی چیست؟
شایعترین علت تشکیل این سنگ ها، عفونت ادراری با یک نوع خاصی از باکتری ها به نام اوره آز هستند که باعث قلیایی شدن محیط ادراری شده و زمینه تشکیل این سنگ را که ترکیبی از منیزیم و آمونیوم و فسفات هستند، ایجاد می کند. وجود انسداد در مسیر کلیه ها و همچنین، بزرگ شدن تدریجی سنگ های درمان نشده کلیه که اجزای اولیه آنها کلسیمی می باشند از علل ایجاد کننده سنگ های ادرار شاخ گوزنی هستند.
آیا سنگ های کوچک درمان نشده در کلیه ها می توانند با گذر زمان به شاخ گوزنی تبدیل شوند؟
بله، سنگ های کلسیمی کوچک درمان نشده می توانند به عنوان عامل زمینه ای برای ایجاد عفونت ادراری و در نهایت با گذر زمان تبدیل به سنگ شاخ گوزنی شوند. اغلب این سنگ ها در بیماران دارای بیماری های زمینه ای از قبیل انسداد مزمن و مادرزادی کلیه، مثانه های عصبی و آنهایی که از روده برای ترمیم مثانه حالب استفاده شده است، دیده می شود که صدبرابر در زنان شایعتر از مردان می باشد.
علامت و نشانه های سنگ به این بزرگی در کلیه ها چیست؟
بین اندازه سنگ و علامت، ارتباط معکوس وجود دارد. یعنی هر چه اندازه سنگ کوچکتر، علامت دار ترند. به خاطر اینکه کاملاً متحرک هستند. نتیجه می گیریم در سنگ های بزرگ و شاخ گوزنی چون سنگ حرکت نمی کند و ثابت است علامت آن خیلی کم و در رابطه با عوارض آن می باشد. این سنگ ها را کلیه خراب کن می نامند چراکه باعث تخریب فعالیت کلیه شده و امروزه یکی از علل از کار افتادگی کلیه ها همین سنگ های شاخ گوزنی هستند.
از علائم دیگر سنگ شاخ گوزنی عفونت های کلیه مقاوم به درمان می باشد. چون باکتری ها به عنوان پناهگاه از این سنگ ها استفاده کرده و پشت سنگ مخفی می شوند و لذا با قطع آنتی بیوتیک بلافاصله عفونت عود می کند پس عفونت ادرار مقاوم به درمان و نارسائی و از کارافتادن کلیه ها و درد مبهم پهلو می تواند علامت و نشانه سنگ شاخ گوزنی کلیه ها باشد.
به علت اندازه بزرگ و شاخ شاخ بودن سنگ ها تشخیص آنها با هر وسیله ای از قبیل سونوگرافی، عکس ساده و CT اسکن به سادگی مقدور است.
بهتر است قبل از درمان حتماً عملکرد کلیه ها نیز بررسی شوند چرا که در بعضی مواقع این کلیه ها خاموش هستند و کار نمی کنند و لذا بهتر است به جای درمان و خارج کردن سنگ کلیه را برداریم.
